تعریف ارک داستانی و پنج عنصر کلیدی برای ایجاد آن

حتما شنیده‌اید وقتی منتقدان درباره هر نوع هنر روایی، خواه یک فیلم، برنامه تلویزیونی یا داستان بحث می‌کنند، عبارت آرک داستانی (قوس داستانی) را به کار می‌برند. همه آن‌ها درمورد اهمیت ارک داستانی و قانع‌کننده‌بودنش صحبت می‌کنند. اما اصلا قوس داستانی چیست و چگونه می‌توان به‌خوبی از آن استفاده کرد؟

در این مقاله قصد دارم توضیح دهم که قوس داستانی چیست، نمونه‌هایی از قوس را که تقریباً در هر کتابی می‌توانید پیدا کنید، به شما ارائه و نکات مهم درمورد چگونگی نوشتن آن را به شما توضیح دهم. پس با من همراه شوید.

ارک داستانی چیست؟

ارک یا قوس داستانی (که قوس روایی نیز نامیده می شود)، خطی است که داستان از ابتدا تا انتها دنبال می‌کند. به زبان ساده‌تر، توالی اتفاقات داستان را نشان می‌دهد؛ این‌که اتفاقات چگونه و به چه ترتیبی پیش برود. دلیل نامگذاری‌اش هم به‌خاطر اکشن بالا، نقطه اوج و نزول است.

5 عنصر کلیدی ارک داستانی

در اینجا 5 عنصر کلیدی که در همه ارک های داستانی وجود دارد را معرفی می‌کنم.

1. مقدمه

مقدمه اطلاعات پس‌زمینه‌ای را برای آماده‌سازی مخاطب با داستان ارائه می‌دهد، از جمله معرفی شخصیت اصلی (چه کسی)، مکان (کجا)،و شرایط یا دوره زمانی (وقتی).

2. جریان صعودی

کنش صعودی در ارک داستانی زمانی است که درگیری در داستان شدت می‌گیرد. کنش صعودی معمولاً با حادثه محرک شروع می‌شود. این مرحله زمانی است که مخاطب متوجه می‌شود که داستان شما واقعا درباره چیست؟

3. اوج‌ در قوس داستانی

این مرحله بالاترین نقطه تنش در خط داستانی شما است و اغلب نقطه‌ای است که در آن تمام  اتفاقات و شخصیت‌ها به هم نزدیک می‌شوند. به طور معمول، اوج در قوس داستانی مستلزم این است که شخصیت اصلی با حقیقتی روبه‌رو شود یا یک انتخاب مهم داشته باشد.

4. جریان نزول

این مرحله در نتیجه تصمیم قهرمان داستان اتفاق می‌افتد. در طول این مرحله، درگیری جای خود را به حل می‌دهد و تنش، شروع به از بین رفتن می‌کند.

5. پایان

پایان همچنین به عنوان denouement نیز شناخته می‌شود و مرحله‌ای است که داستان شما به به پایان می‌رسد. پایان یک ارک داستانی همیشه خوشحال‌کننده نیست، اما حلقه را می‌بندد و نشان می‌دهد که چگونه وقایع داستان، شخصیت‌ها و دنیای اطراف آن‌ها را تغییر داده‌است.

تفاوت بین ارک داستانی و طرح چیست؟

طرح به رویدادها یا اتفاقاتی اشاره دارد که داستان شما را می‌سازد. به عبارت دیگر، طرح چیزی است که اتفاق می‌افتد. از سوی دیگر ارک داستانی به مسیر یا توالی طرح شما اشاره دارد و این‌که چگونه آن مجموعه رویدادها جریان و پیشرفتی ایجاد می‌کنند که خواننده را در هر مرحله از داستان درگیر نگه می‌دارد. به‌عنوان مثال اگر طرح شما شامل اتفاقات آشنایی، ازدواج، بیماری فرزند و درمان باشد، ارک داستانی ترتیب درست این اتفاقات را مشخص می‌کند. وگرنه فرض کنید اتفاقات بالا این‌گونه چیده شوند: بیماری فرزند، آشنایی، پایان، ازدواج. بی‌معنی است. مگر نه!؟

تفاوت بین قوس داستانی و قوس شخصیت چیست؟

اگر یک ارک داستانی، مسیر کلی داستان باشد، قوس شخصیت، مسیری است که یک شخصیت خاص در طول آن داستان طی می‌کند. ارک داستانی بیرونی است و برای همه شخصیت‌ها اتفاق می‌افتد، در حالی که قوس شخصیت، درونی است و برای یک نفر اتفاق می‌افتد.

قوس کاراکتر معمولاً شامل شخصیتی است که بر یک مانع غلبه می‌کند و نحوه نگرشش به جهان را تغییر می‌دهد. درواقع مانعی که سر راه شخصیت قرار می‌گیرد،  فرصتی ایجاد می‌کند که او با درخواست کمک، یادگیری یک مهارت جدید، انتخاب انتقادی و یا خودآگاهی بیشتر، نقطه عطفی را درون خود تجربه کند. درواقع شیوه واکنش شخصیت و تغییرات او نسبت به تنش‌های ایجادشده در محدوده ارک شخصیت قرار می‌گیرد. به طور معمول، فقط شخصیت‌های اصلی دارای قوس‌های شخصیتی هستند، اگرچه گاهی شخصیت‌های فرعی نیز می‌توانند تحت این نوع توسعه شخصیتی قرار بگیرند.

چند نکته برای ایجاد ارک داستانی

در این‌جا به چند نکته برای ایجاد ارک داستانی اشاره می‌کنم:

1. یک قوس داستانی کهن الگویی انتخاب کنید

کهن‌الگوها، قواعدی جهانی‌ هستند که در بسیاری از داستان‌ها مشترک‌اند. شما مجبور نیستید از هیچ کهن‌الگویی پیروی کنید، اما نوشتن با یک ارک داستانی کهن الگویی برای شروع می‌تواند گزینه خوبی برایتان باشد تا به‌خوبی بتوانید مراحل را در ذهنتان ثبت کنید.

2. ابتدا میانه و پایان داستانتان را مشخص کنید

شخصیت‌های اصلی چه کسانی هستند؟ آنها چه کار می‌کنند؟ چه زمانی این کار را انجام می‌دهند؟ کجا این کار را انجام می‌دهند؟ چرا این کار را می ‌نند؟ و از همه مهم‌تر: تمام آن کارها برای رسیدن به چیست؟

3. اتفاقات داستانتان را به یک ارک داستانی متصل کنید

یک نمودار بصری از ارک داستانی خود بکشید، سپس اتفاقات داستانتان را به آن اضافه کنید. مشاهده یک نمای کلی از داستانتان در یک صفحه، شناسایی مشکلات و پر کردن شکاف‌ها را آسان‌تر می‌کند. به عنوان مثال، اگر اتفاقات زیادی را در مرحله مقدمه دسته‌بندی کرده‌اید، ممکن است بخواهید برخی از آن‌ها را حذف کنید یا آن‌ها را به‌عنوان تحولاتی جدید در کنش صعودی قرار دهید.

4. در صورت نیاز یک ارک داستانی جدید تنظیم کنید

هیچ قانون سخت و سریعی وجود ندارد که شما باید به ارک داستانی سنتی که گفتیم، پایبند باشید. هر داستانی متفاوت است؛ برخی از آن‌ها آرک داستانی ندارند، برخی دیگر دو ارک داستانی دارند، برخی دیگر پایان ندارند و… . به خود این آزادی را بدهید که انعطاف‌پذیر باشید و ببینید داستان منحصربه‌فرد شما به کجا می‌رسد.

کلام پایانی

در این مقاله سعی بر این بود که شما را با ارک داستانی که البته همان قوس داستانی است، آشنا کنم. دفعه بعد که شروع به نوشتن می‌کنید، برای خود یک قوس داستانی ترسیم کنید؛ چراکه ابزار مفیدی است که می‌تواند به شما کمک کند در صورت عدم‌اطمینان از اتفاقات بعدی در داستانتان، در مسیر خود بمانید و دچار سردرگمی نشوید.